Amasya Halk Eğitim Merkezi bünyesinde bulunan “Tasarım ve Üretim Atelyesi”, Amasya’ya on dört kilometre uzaklıkta olan Yassıçal kasabasına özel çuha dokumacılığını tekrar hayata geçiriyor. Bu konu ile ilgili Amasya Halk Eğitim Merkezi Tasarım ve Üretim Atelyesi’nden Nakış Öğretmeni Nilüfer Yelli ile görüştük.
Amasya Halk Eğitim Merkezi’nde geleneksel değerleri yaşatmaya çalışıyorsunuz. Yassıçal dokumaları hakkında bilgi verebilir misiniz?
Yassıçal Kasabası, Amasya merkeze 14 km. uzaklıkta olup 1050 rakıma sahiptir. Kartal Yuvası ismiyle anılan kasabada yöreye özgü çuha dokuması yapılmaktadır. Geçmişi yüzyıllara dayanan dokumanın ipleri kök boyalarla boyanıp tetce ve çıkrıkla mekiklere sarılır; gücüsü ve çözgüsu ̈elle hazırlanırdı. Çuha tezgâhına özgü tahtası vardır. Bu dokumalar kıyafetlerde, çarşaf olarak ve örtülerde kullanılmak üzere yapılmıştır. 150–200 yıllık örnekler bugün hala kullanılmaktadır. Duygu ve düşüncelerin renk renk motiflerle işlendiği çuhalar, kızların çeyiz sandıklarında ninelerin kızlarına ve torunlarına bıraktıkları emanetler olarak günümüze kadar gelebilmiştir. Başlıca çuha dokuma motifleri, Eminem, Tekke Peşkuru, Süleyman, Sinekli, Haşhaş, Tahtalı, Memet Dede gibi adlarla yörede bilinmektedir. Dokumalardaki motif özellikleri çarpıcıdır. Başka yörelerde yapılan dokumalara teknik olarak benzese de desen, renk ve motif özellikleri bakımdan Yassıçal dokumaları diğer dokumalardan ayrılır.
Bize çalışmalarınzdan söz edebilir misiniz?
Merkezimizde pek çok çalışmanın yanısıra özellikle ustaları kaybolmakta olan Yassıçal çuha dokumacılığını yaşatmaya çalışıyoruz. Bu konuda arkadaşlarım Filiz Öner (Giyim Üretim Teknolojisi Öğretmeni), Fatma Kurt (Giyim Öğretmeni) ve Amasya Sanatevi’nden Yassıçal Çuha Dokuma Öğreticisi Neşe Aşçı ile birlikte çalışıyoruz. Biz bu geleneksel dokumaları giyime uyarlıyoruz. Tasarlanan giysiye göre kumaş dokunuyor ve kıyafetler sonrasında hazırlanıyor. Bu kursa üç yıl önce başladık ve Halk Eğitim’e iki dokuma tezgahı kurduk. Yeni ustalar yetiştiriyoruz. İki seneden beri ise dokumaları giysilere uyarlıyoruz.
Çalışmalarınızda hangi iplikleri kullanıyorsunuz?
Dokumalarda en çok Domino yumakları kullanıyoruz. Ayrıca Anchor Sim, Drima ve Alcazar iplikleri de tasarıma göre kullanılıyor.
Bu ürünlerin satışı yapılıyor mu?
Atelyemizde üretilen giysiler Amasya Merkez Halk Eğitim Merkezi’ne ait dükkanda satışa sunuluyor. Ayrıca çeşitli defileler ile tanıtılıyor. Özellikle turistler çok ilgi gösteriyor. Satış geliri ise bu ürünlerin yapımına katkıda bulunan kursiyerlere veriliyor. Ayrıca atelyemize sipariş vermek de mümkün.
Filiz Türkocağı'nın Domino ile yarattığı harikalar...
İşlediğiniz kanaviçe desenlerinin tasarımını ve çizimini de siz yapıyorsunuz. Bu uğraşa ne zaman ve nasıl başladınız?
Annem sayesinde ilkokul üçüncü sınıfı bitirdiğimde uçlarına işlemeler yapılan, uzun yapma yastıkların nakışına başlamıştım. Kanaviçeye başlayalı ise 10 yıl oldu. Aradaki zamanda eğitim ve iş hayatı yüzünden çok vakit ayıramadım. 2 senedir de kendi tasarımlarımı yapıyorum.
Kendi mesleğiniz nedir? Muhasebeciyim. Ama birkaç ay önce emekli oldum. Tasarımlarınızda birbirini tamamlayan uyumlu renklerle mi çalışmayı tercih ediyorsunuz yoksa tezat renklere mi yer veriyorsunuz Tasarımlarımda kendi tanımımla, geometrik desenlere ağırlık veriyorum. Orada tezat renkleri kullanmayı çok seviyorum. Örneğin laciverdin yanına kırmızı getirerek motifleri öne çıkarmayı tercih ediyorum. Geometrik olmak şartıyla en koyu renkle en açık renk veya bir dizin halinde çiçekler olduğu zaman onlara gölge vermek için kırmızı ile pembe yan yana birbirine çok yakışabiliyor. Ama tablo yaptığım zaman böyle bir durum söz konusu olmuyor. Orada geçişlerin son derece yumuşak olması gerekiyor.
Doğayı, renkleri ve kısacası her şeye rağmen yaşamayı seviyorum. Renklere ayrı bir tutkunluğum var. Bazen sadece renge karar verip ondan sonra tasarımımı şekillendirmeye çalışıyorum. Kısacası sınır koymuyorum.
Ağırlıklı olarak hangi işlemeler üzerinde çalışıyorsunuz?
Kendi evinizde bir örtüye ihtiyacınız varsa, köşeye bir yastık ya da sehpanın üzerine bir tablo yapmak istiyorsanız, belli bir yer belirlediğiniz zaman desenleri ve renkleri seçmek çok kolay oluyor ki, ben genelde öyle yapıyorum. Koltuğuma bir yastık işleyeyim dediğim zaman, koltuğun rengiyle ya da yerdeki halıyla bütünlük içinde düşünüyorum. Herhangi bir şey işleyip ‘Bir gün bir yere sererim’ dediğim zaman aynı sonucu elde edemiyorum. Çünkü mekanı göz önünde bulundurmadan sadece renk olarak düşündüğünüz zaman elbette yine güzel oluyor ama daha sonra herhangi bir yere uymayabiliyor. Siz tasarımlarınızı alışılmışın dışında olarak bilgisayar üzerinde tasarlıyorsunuz.
Biraz bu konudan bahseder misiniz ?
Tabloları genelde tarayıcıdan geçirip bilgisayara aktarıyorum. Sonra 150 renk olarak aktarılan bir nakış üzerinde çalışarak bazı yerlerini silerek ve değiştirerek 25-30 renge indirgiyorum. Tablolar yaklaşık iki ay süresince her gün bilgisayarda çalışılarak ortaya çıkıyor. İşlemesi de 1 ay sürüyor. Sıfırdan bir şey yaratıp daha sonra bunu paylaşmayı çok seviyorum. Ruhsal tatmin çok önemli; tasarladıklarım yayınlandığında ve kişiler tarafından işlendiğinde beni çok mutlu ediyor. Bir taraftan iş hayatı, diğer tarafta ev işleri ve yaptığınız tasarımlar... Ben bunu yaşamımın bir parçası olarak görüyorum. Bütün işlerimi bitirip kanaviçelerimin başına öyle oturayım gibi bir durum benim için söz konusu olmadı hiç. Sabah işime gidip akşam yemeğimi yaptım. Sağlığım el verdiği sürece tüm evin temizliğiyle kendim ilgilendim. Kızlarıma Çağla ve Suna’ya daima çok zaman ayırdım. Gece gelince de kanaviçelerimi yaptım. Yorgun ve yoğun olduğum zaman buna daha çok ihtiyaç duyuyorum. Canım sıkıldığı zaman bana çok iyi geldi. Hayatımda birçok pencere vardı ama kendime en güzel pencereyi kanaviçelerimle açtım. Kanaviçelerim bana özgürlük duygusu ve huzur veriyor.. Beni çok mutlu ediyor ve ailem de beni sonuna kadar destekliyor.
Bu işi öğrenmek isteyenlere neler öneririsiniz ?
Son derece basit bir iş. Sadece çarpı yapıyorsunuz bunu unutmamak gerekiyor. Fakat çok dikkat ederek yapmak gerekiyor. Örgü ve dantele benzemiyor. Renkleri ve yaratıcılıklarını son derece özgürce kullanabilirler. Gerçekten zihnimi boşaltmak istiyorum diyenlere kesinlikle öneriyorum.
